Początki naszej Szkoły sięgają roku 1927, kiedy to architekt Władysław Jastrzębski wraz z arch. Aleksandrem Kapuścińskim oraz dr arch. Mieczysławem Popielem powołali Żeńskie Kursy Architektoniczne. Początkowo była to szkoła dwuletnia, jednak w 1931 r. przekształcono ją w trzyletnią Żeńską Szkołę Architektury, a w roku 1935 w Żeńskie Liceum Architektury im. Stanisława Noakowskiego. Program nauczania obejmował nie tylko przedmioty o kierunku budowlanym, ale także takie, które miały na celu wzbogacenie wrażliwości, wyobraźni, rozbudzenie zamiłowania do sztuki oraz rozwój umiejętności graficznych. W pierwszym roku funkcjonowania Szkoły nauczał w niej (prawdopodobnie architektury i sztuki) Stanisław Noakowski. Wkrótce po jego śmierci, tj. w roku 1928 szkoła przyjęła jego imię.
W 1937 r. na Światowej Wystawie w Paryżu Szkoła otrzymała Złoty Medal i Dyplom Honorowy za prace w dziedzinie szkolnictwa zawodowego wszystkich stopni. W okresie przedwojennym w roku szkolnym uczyło się 60-70 słuchaczek na trzech kursach. Ukończyło je 150 – 200 absolwentek, uzyskując tytuł technika architektury. Dość powszechnie nazywano ją „szkołą żon”. W okresie dwunastu lat przed wybuchem II wojny światowej Szkoła rozwijała się bardzo dynamicznie. Było to zasługą założyciela i dyrektora Władysława Jastrzębskiego oraz kadry wykładowców, którzy rekrutowali się przede wszystkim z Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.
W 1939 roku przerwano działalność Szkoły, otwarto ją ponownie już w 1940 roku. W wyniku rozporządzenia władz okupacyjnych czas nauki skrócono do dwóch lat, co nie wpłynęło jednak na ograniczenie liczby nauczanych przedmiotów. Program nauczania został nawet wzbogacony o przedmiot „Słońce w architekturze”, wykładany przez arch. Tadeusza Nowakowskiego oraz „Muzykologię”, której wykładowcą był wiolonczelista Kazimierz Wiłkomirski. Oryginalnym pomysłem było organizowanie koncertów Marii, Wandy i Kazimierza Wiłkomirskich w trakcie zajęć z projektowania. Wykonywane utwory związane były oczywiście z tematem projektu architektonicznego. W okresie wojny szkołę ukończyło 250 słuchaczek.
Po wojnie działalność Szkoły została zawieszona. Przerwa w jej funkcjonowaniu trwała do roku 1957, kiedy to ponownie powołał ją do istnienia Władysław Jastrzębski. Siedziba mieściła się w gmachu Zasadniczej Szkoły Rzemiosł Budowlanych przy ulicy Młynarskiej 43. Po śmierci W. Jastrzębskiego w 1958 roku kierownictwo objął arch. Konstanty Kokozow. Dzięki Jego staraniom i osobistej pracy nad projektem Szkoła w roku 1965 przeniosła się do własnego gmachu przy ul. Przyrynek 9, gdzie mieści się do dziś. Wyrazem radości z wspaniałej siedziby była inicjatywa ozdobienia pokoju nauczycielskiego. Profesorowie wspomagani przez słuchaczki PSA wykonali „Panoramę Warszawy” z 1656 roku wg sztychu Dahlberga.
Uczniowie czynnie uczestniczyli w życiu Warszawy, pracowali m.in. przy odbudowie Zamku Królewskiego, od pierwszych prac przy odgruzowaniu terenu, do ostatnich przy wystroju wnętrz.
W 1960r. zmieniono nazwę na Państwową Szkołę Architektury im. Stanisława Noakowskiego. Od roku 1970 Szkoła ma charakter koedukacyjny. W 1984r. nastąpiła kolejna zmiana nazwy, na: Zespół Szkół Architektoniczno - Budowlanych im. S. Noakowskiego, który tworzyły Policealne Studium Architektoniczno - Budowlane oraz Technikum Architektoniczno - Budowlane. W obu szkołach TAB oraz PSA pracowało wielu architektów i inżynierów branżowców, łączących zajęcia w Szkole z pracą w biurach lub na uczelni. Współpraca z czynnymi zawodowo specjalistami przynosiła niewątpliwe korzyści dla nauczania młodzieży.
Obecnie w Zespole Szkół Architektoniczno - Budowlanych zdobywa wiedzę około 700 uczniów, a dyrektorem Pani mgr Marta Rafka.
*******
[…] Takie tedy w krótkim zarysie jest moje życie i moja działalność. Piszę jak rysuję: krzywo, plamami, nieporządnie - ale człowieka nie można odedrzeć od artysty. Warszawa, 18 września 1928 r. […]
Stanisław Noakowski – urodził się w Nieszawie 28 marca 1867 roku. Z wykształcenia i z zamiłowania był architektem. Ponieważ w Królestwie Kongresowym nie było wyższej uczelni studiował w Petersburgu na Wydziale Budownictwa Akademii Sztuk Pięknych:
[…] 1886-1894 studiuję architekturę. Otrzymuję kolejno wszystkie odznaczenia akademickie, aż kończę z wyjątkowym odznaczeniem, będąc wysłanym za granicę na lat trzy. Zagranica. Włochy, Niemcy, Londyn (1887). Francja, szczególniej, gdzie poświęcam się z zamiłowaniem studiom nad Francuską architekturą XVlll w. […]
Był również malarzem, który malował architekturę. Jako profesor średnich i wyższych uczelni wykładał historię architektury m.in. w Rosji, gdzie był wykładowcą moskiewskiej Szkoły Malarstwa Rzeźby i Architektury oraz członkiem rzeczywistym Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych.
[…] W 1906 r. zostałem profesorem architektury w Moskiewskiej Szkole Sztuk Pięknych. W 1914 r. Akademia Sztuk Pięknych w Petersburgu nadała mi tytuł akademika. Petersburg, Moskwa, bajecznie kolorowa i ciekawa Rosja cała w życiu moim artystycznym odegrała olbrzymią rolę. Ale nie zagłuszyły polskości. Zawsze myślą biegłem ku naszej ziemi, ku jej pejzażom, zabytkom, sztuce. I oto, kiedy nadeszła wielka wojna, opisy zniszczenia Polski, pożogi, bombardowania i inne okropności tak mną wstrząsnęły, że w 1916 r. narysowałem olbrzymi cykl (około 600 rysunków jednakowego formatu) polskiej architektury, chcąc utrwalić to, co w pamięci z lat minionych mi zostało, a wszystko oparte na wspomnieniach dzieciństwa. […]
Wykonał tysiące rysunków i cykli rysunkowych, w których widać jego niezwykłą wrażliwość na piękno w architekturze. Noakowski tworzył tak zwaną fantazję architektoniczną, czyli pokazywał jak mógłby wyglądać dowolny obiekt w każdej epoce. Umiał z mistrzostwem wyczarować, np. skromny dworek Królestwa Kongresowego lub rezydencję wielkopańską doby carycy Katarzyny. Swoim uczniom nie tylko przekazywał wiedzę fachową, ale budził w nich zamiłowanie do architektury. Prowadził wspaniałe, dowcipne wykłady, żywo ilustrowane rysunkami kredą na tablicy. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Noakowski wrócił do kraju. W 1919 roku został profesorem zwyczajnym historii architektury nowożytnej Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. W latach 1920-23 był jego dziekanem. Od 1923r. był też profesorem warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Bardzo dużo pracował, stworzył wiele cykli rysunkowych. Powstały wtedy: Seria Widoków Wzgórza Wawelskiego, projekty rekonstrukcji sal w Belwederze, seria Bram Wolności, fantazje na temat architektury asyryjsko- babilońskiej.
[…] Od 1915 r. rozpocząłem używać kolorów dla swych rysunków. W 1918 r. uciekłem z Bolszewii do Polski, zaraz na wstępie w Warszawie zostałem urzędnikiem min sztuki, a wkrótce profesorem historii sztuki na Politechnice Warszawskiej. Od 1918-1923 rysowałem niewiele, natomiast w 1924 masę: zagrożony ślepotą (kataraktą) chciałem narysować wszystko, co mam w duszy. […]
W 1927 roku został wykładowcą w Żeńskiej Szkole Architektury. Zmarł 1 października 1928 roku.
Władysław Jastrzębski urodził się na Kaukazie w Tyflisie-Tbilisi w dniu 6 lutego 1880 r. Jego ojciec Serafin Michał Jastrzębski wywodził się z niezamożnej rodziny polskiej, mieszkającej na Podolu. Serafin wyniósł z domu rodzinnego głębokie umiłowanie Ojczyzny i narodowych tradycji niepodległościowych. Matka Władysława Maria Lemke, urodzona w 1860 r. - pochodziła z rodziny węgierskiej. Rodzice poznali się w Tbilisi, gdzie Serafin Jastrzębski się osiedlił, ukończył studia farmaceutyczne i rozpoczął pracę.
Ojciec Władysława zmarł w 1901 r. w wieku 46 lat, a matka zmarła w 1912 r. Władysław Jastrzębski ukończył w 1902 r. Wydział Architektury Odeskiej Szkoły Artystycznej Towarzystwa Sztuk Pięknych, uzyskując dyplomy: technika architektury i nauczyciela rysunków, kreślenia i kaligrafii z odznaczeniem I stopnia, dającym prawo wstąpienia bez egzaminu do Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych. Po ukończeniu tej szkoły pracował krótko jako pomocnik architekta w Wydziale Dróg i Budynków Kolei Zakaukaskiej. W 1903 r. Władysław Jastrzębski wstąpił na Wydział Architektury Wyższej Szkoły Artystycznej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, którą ukończył 24 maja 1912 r. W czasie studiów współpracował z wieloma wybitnymi rosyjskimi architektami. Za pracę dyplomową - projekt Stołecznego Teatru Dramatycznego dla 1200 widzów uzyskał dyplom architekta artysty. Władysław ożenił się w 1911 r. z Eugenią Grygorowicz. Zamieszkali w Petersburgu. Mieli dwóch synów Leonarda i Wiktora.
Po ukończeniu Akademii rozpoczął się twórczy okres życia Władysława. Samodzielnie oraz we współpracy z architektami i rzeźbiarzami zaprojektował wiele obiektów. Wspólnie z arch. Tadeuszem Plucińskim, późniejszym profesorem w Żeńskiej Szkole Architektury, uczestniczył w 1915 r. w konkursie na projekt Domu Towarowego Wzajemnego Kredytu "Znak Południa" w Petersburgu.
Od 1914 r. zajmował się dydaktyką. Został profesorem na Wydziale Architektury w Wyższym Żeńskim Instytucie Politechnicznym (zwanym Instytutem Politechnicznym) w Petersburgu. W latach 1919 do 1924 był wybrany prorektorem tej uczelni.
Do Polski przyjechał wraz z synami 27 sierpnia 1924 r. 22 października 1924 r. otrzymał obywatelstwo polskie. W roku 1924/25 pracował jako architekt w Szefostwie Korpusu Ochrony Pogranicza, a następnie w latach 1926 i 1927 w Dyrekcji Kolei Państwowych w Warszawie. W 1925 r. rozpoczął działalność pedagogiczną w Państwowej Technicznej Szkole Kolejowej i Państwowej Szkole Budownictwa. W 1927 r. założył wraz z Aleksandrem Kapuścińskim i Mieczysławem Popielem Prywatną Żeńską Szkołę Architektury - jedyną tego typu szkołę w Polsce. W latach 1926 do 1929 zajmował się również projektowaniem i budową spółdzielczych jednorodzinnych domów i budynków mieszkalnych w Warszawie. Za projekt i wybudowany w 1929 r. pawilon Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu otrzymał dyplom uznania. W 1929 r. wraz z arch. Alfonsem Gravier otrzymali I nagrodę w konkursie na projekt Zakładów Psychiatrycznych w Gostyninie. W tym samym roku uczestniczył z arch. Tadeuszem Plucińskim w konkursach na projekt Muzeum Narodowego w Warszawie i projekt spółdzielczego budynku mieszkalnego pracowników Ministerstwa Spraw Zagranicznych przy ul. Filtrowej 69. Za ten ostatni otrzymali I nagrodę.
W 1939 r. projektował przy udziale dr med. Witolda Łuniewskiego pawilon dla chorych na gruźlicę w Szpitalu Psychiatrycznym w Tworkach, który wybudowano w 1939 roku, a ukończono w czasie wojny. Władysław Jastrzębski był członkiem i działaczem licznych towarzystw i organizacji społecznych i zawodowych. W latach wojny, od 1940 do 1944 r., organizował i kierował Żeńską Szkołą Architektury, liczącą znacznie więcej słuchaczek niż przed wojną.
Po powrocie do zniszczonej Warszawy pracował od kwietnia 1945 r. w Biurze Odbudowy Stolicy jako kierownik sekcji fotograficznej. Fotografował i dokumentował zniszczoną zabytkową architekturę Warszawy. Od 28 stycznia 1946 r. do 30 kwietnia 1952 r. pracował w Biurze Planowania w Ministerstwie Kolei. Równocześnie uczył w Państwowym Liceum Budowlanym przy ul. Hożej w Warszawie, wykładając formy architektoniczne, ustroje budowlane i rysunek odręczny. Od czerwca 1952 r. do 1957 r. był zatrudniony w warszawskich biurach projektów jako główny specjalista architektury i starszy projektant. Marzył jednak ciągle o reaktywowaniu Żeńskiej Szkoły Architektury. Jego wieloletnie starania zostały uwieńczone sukcesem w październiku 1957 roku. Powstała ponownie Żeńska Szkoła Architektury, której został dyrektorem, realizując w dalszym ciągu idee Szkoły. Zmarł nagle 9 kwietnia 1958 roku.
*******
Artykuł biograficzny z 1947 roku przedstawiający postać dr arch. Mieczysława Popiela, współzałożyciela naszej szkoły.