10 listopada br. grupa uczniów przygotowujących się do XXXVI Olimpiady Wiedzy i Umiejętności Budowlanych wybrała się do zrewitalizowanego w ubiegłym roku kompleksu fabrycznego zwanego Fabryką Norblina. Historia tego terenu zaczyna się jednak od Franciszka Ryxa, który na niewielkiej parceli na rogu ulic Żelaznej i Prostej w 1786 r. zamieszkał w kamieniczce z piętrowym pawilonem. Teren ten, to przedmieścia Warszawy o niewielkim zaludnieniu, w którym dominowały przede wszystkim ogrody. Franciszek Ryx był fryzjerem na dworze Michała Antoniego Sapiehy, później został zaufanym doradcą króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (1732-1764). W 1851 r. właścicielem gruntu stał się Edward Lukfil a po kilku latach właścicielem został Agaton Buch, który z bratem rozpoczął produkcję znanej w całej Kongresówce platerów. Produkcja pod szyldem Braci Buch trwała kilka dekad aż do pojawienia się nowego nazwiska Norblin.
Pochodząca z Francji rodzina Norblinów rozrosła się w Polsce dzięki Aleksandrowi Janowi Norblinowi, który w 1819 r. przyjechał do Warszawy jako znany rzemieślnik i absolwent paryskiej Akademii Sztuk Pięknych. Aleksander założył zakład brązowniczy, produkujący ozdoby stołowe, świeczniki i sprzęt kuchenny. Syn Aleksandra, Wincenty w 1834 r. wszedł w spółkę z Janem Meylortem i rozwinął działalność zakładu o wyroby posrebrzane i pozłacane metodą galwaniczną. Od 1882 r. zakłady Norblinów i Wernerów (córka Wincentego Norblina wyszła za mąż za warszawskiego złotnika Teodora Wernera) odkupiły teren przy Żelaznej od Braci Buch. Powstała nowa spółka: Towarzystwo Akcyjne Fabryk Metalowych pod firmą Norblin, B-ci Buch i T.Werner. Firma rozszerzyła swoją produkcję o blachy, druty i rury, by pod koniec XIX w. stać się jedną z sześciu przedsiębiorstw branży metalowej na terenie Królestwa Polskiego. Wyroby srebrne i platerowane fabryki Norblin były sprzedawane w Królestwie Polskim oraz w największych miastach Cesarstwa Rosyjskiego. Do wybuchu II wojny światowej trwał nieustanny rozwój spółki, zatrudniającej w tym okresie ok 1,8 tysiąca robotników. W tym czasie rozpoczęto także produkcję materiałów zbrojeniowych – łuski do karabinów. Po II wojnie światowej zakład zaczął chylić się ku upadkowi. W 1946 r. fabryka została znacjonalizowana przyjmując nazwę Walcownia Metali „Warszawa”. W 1982 r. produkcja została przeniesiona na Młociny a fabrykę przekazano na cele muzealne.
Rewitalizacja zakładów Norblin, Bracia Buch i T.Werner rozpoczęła się w 2008 r. na 2 ha u zabiegu ulic: Żelaznej, Łuckiej i Prostej. Skomplikowany proces projektowy i budowlany trwał od listopada 2017 r. do listopada 2021 r. Kompleks Fabryka Norblina zajmuje 66 tys. mkw. powierzchni użytkowej z czego 40 tys. mkw. Zajmują biura a pozostałe 26 tys. mkw. pełnią kilka funkcji: gastronomiczną, rozrywkową, kulturalną, usługowa oraz handlową.
Fabryka Norblina posiada podziemny 4-poziomowy parking na 700 samochodów oraz pierwszy w Polsce automatyczny parking na 200 rowerów. Koszt całej inwestycji wyniósł ok 1 miliarda złotych a inwestorem była Grupa Capital Park a generalnym wykonawcą Warsbud. Nasz wycieczka koncentrowała się na instalacjach sanitarnych, które znajdowały się w częściach podziemnych jak również na dachu. Pod fachowym naszych przewodników poznaliśmy m.innymi instalacje: wody lodowej, szarej, ciepłej, hydrantowej oraz pompy, zbiorniki, seperatory i inne. Dla przyszłych „budowlańców” spotkanie ze skomplikowanymi instalacjami sanitarnymi stanowić będzie ciekawe doświadczenie zawodowe.
Tekst i foto Włodzimierz Rodziewicz
